kontakt@saperzy-debica.pl
  • Spotkanie opłatkowe 20.01.2020

  • Obchody Święta Niepodległości w Dębicy 2019

  • Obchody Święta Konstytucji w Dębicy 2019

  • Obchody Dnia Sapera w Dębicy 2019

  • Obchody 100 lecia odzyskania niepodległości w Dębicy

  • Spotkanie towarzyskie 04.2018

Opracowanie dziejów istnienia garnizonu w miejscowości Dębica już od wielu lat nastręczało wiele problemów z ustaleniem dokładnej daty powstania pierwszych koszar w mieście. Ze źródeł historycznych wynika, że na przestrzeni setek lat funkcjonowania Dębicy przez miasto wielokrotnie przechodziły wojska polskie, jak i obce. Jednak taką szczególną datą w historii stałego stacjonowania wojska w Dębicy były czasy konfederacji barskiej.
W 1768 r. Dębica miała się stać głównym punktem zbornym wojsk konfederatów, którzy stąd mieli wyruszyć do walki przeciwko wojskom rosyjskim. Jednakże już w marcu 1768 r. miasto zostało zajęte przez niżogrodzki pułk karabinierów pod dowództwem płk Panina. Rosjanie urządzili w Dębicy punkt wypadowy przeciwko oddziałom konfederatów, a w okolicach Dębicy miało miejsce kilka potyczek zbrojnych. Wojska rosyjskie stacjonowały w Dębicy do 1772 r., kiedy to na mocy pierwszego traktatu rozbiorowego obszar Dębicy znalazł się w granicach cesarstwa Austrii. Do Dębicy wkroczyły wojska austriackie, stacjonowały one tutaj do 1785 r.
Kolejne wzmianki o jednostkach wojskowych, stacjonujących, bądź też przechodzących przez Dębicę pojawiały się dopiero w 1809 r. w czasie wojny polsko-austriackiej. Wiadomo, że miejscowi ziemianie wspomagali finansowo wojska Księstwa Warszawskiego, a nawet na terenie miasta tworzono oddziały Wojska Polskiego. Niestety pokój zawarty w Schonbrum pozostawił okolice leżące nad Wisłoką poza granicami Księstwa Warszawskiego. Do Dębicy wkroczyły ponownie wojska austriackie. Bardzo istotną kwestią była rabacja galicyjska w 1846 r., która swoim zasięgiem objęła również samą Dębicę. Jak podaje Alojzy Zielecki w swoim opracowaniu pt. „W latach absolutyzmu i walk niepodległościowych” z rabacją chłopską w okolicach Dębicy „poradził sobie miejscowy garnizon po uzyskaniu posiłków z Rzeszowa”.
Ten krótki opis dobitnie świadczy o istnieniu już przed 1846 r. garnizonu wojskowego w samej Dębicy.

Koszary kawalerii w Dębicy

Kiedy w 1856 r. w Dębicy pojawiła się linia kolejowa, a co za tym idzie wzrosło znaczenie samego miasta, jako ważnego węzła komunikacyjnego, nastąpiła rozbudowa garnizonu Dębicy. W okresie tym stacjonowały tutaj dwa szwadrony kawalerii, których macierzysty pułk stacjonował w Tarnowie. Władze wojskowe często dyslokowały jednostki kawalerii. Do 1885 r. stacjonowały w Dębicy szwadrony 5 pułku dragonów. Jesienią 1885 r. do Tarnowa przybył z Wiednia elitarny 2 pułk ułanów im. Schwarznberga. W Dębicy stacjonował 1 i 5 szwadron tego pułku. Dodatkowo oprócz kawalerii zlokalizowano tutaj batalion piechoty liniowej 40 pułku. Grunty pod zabudowę wszystkich obiektów wojskowych oddał bezpłatnie rządowi austriackiemu hrabia Karol Raczyński. Oprócz tego w 1881 r. hr. Raczyński ufundował nowe koszary wojskowe dla kawalerii, które przekazał wojsku.

Wyjazd kawalerii na ćwiczenia

W tym czasie w Dębicy znajdowało się stosunkowo dużo obiektów wojskowych. Do nich należały:

  • koszary przy ul. Kościuszki, gdzie kwaterował 5 Pułk Strzelców Konnych,
  • plac ćwiczeń konnych z odpowiednimi urządzeniami na Błoniach Dębickich,
  • koszary piechoty przy ul. Kościuszki, gdzie stacjonował 40 pułk piechoty. Obecnie stoi tutaj szkoła muzyczna i bank.
  • koszary piechoty obok mostu kolejowego 40 p.p. z zadaniem strzeżenia mostu,
  • magazyny wojskowe przy ul. Kolejowej z własną bocznicą kolejową, w których przechowywano żywność i materiały wojskowe. Obecnie znajduje się na tym miejscu osiedle mieszkaniowe.
  • strzelnica wojskowa w Borku Dębickim. Obecnie obszar ten należy do dębickiej fabryki opon samochodowych „Dębica” S.A.
Koszary przy ul. Kościuszki

Z wymienionych wyżej obiektów wojskowych do czasów nam współczesnych zachowały się jedynie koszary kawalerii przy ul. Kościuszki. Pozostała infrastruktura wojskowa została z biegiem czasu przejęta przez miasto, a budynki zburzono.

W końcu XIX w. i na początku XX ogólna liczba wojska austriackiego wynosiła ponad 800 żołnierzy różnych formacji.


Z powstaniem budynków koszarowych przy ul. Kościuszki jest bezpośrednio związana historia figury Matki Boskiej. Wykonana została przez żołnierzy austriackich pochodzenia polskiego w 1908 roku. Powstała równocześnie z budową nowych koszar w latach 1907 – 1908.

Koszarowa figura z 1908 roku z napisem:
„W roku jubileuszowym
50 lat kapłaństwa Ojca Św. Piusa X
60 lat rządów cesarza Franciszka Józefa I
ku czci Niepokalanej
ułani
c I k 6 pułku II Dywizji
1908″

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. w Dębicy stacjonował 9 pułk ułanów. Następnie po jego przeniesieniu pojawili się tu ułani 20 pułku im. Jana III Sobieskiego. W 1934 r. zapadła decyzja o przeniesieniu 5 Pułku Strzelców Konnych z Tarnowa do Dębicy. Po uroczystym powitaniu przez władze miasta, żołnierze 5 psk zajęli koszary, które poprzednio zajmował 20 pułku ułanów, który został przeniesiony do Rzeszowa.
Po zakończeniu II wojny światowej, Dębica ponownie stała się miastem garnizonowym. Na początku września 1948 r. zapadła decyzja o przeniesieniu z Krakowa do Dębicy 13 samodzielnego batalionu saperów.